جامعه‌شناسی تاریخی نیز چنین سرنوشتی را پیداکرده است و بیشتر از خلال ترجمه متن‌های دست‌دوم و عمدتاً از زبان انگلیسی این شاخه مطرح‌شده است می‌توان گفت جامعه‌شناسی تاریخی حاصل دو رویکرد انتقادی به علومی بوده است که به جامعه می‌پرداختند یکی رویکرد پوزتیویستی و دیگر رویکرد فلسفه تاریخ. ازاین‌رو برای یافتن منشأ این شاخه از علوم اجتماعی باید به بنیان‌های فلسفی آن توجه کرد.

درس گفتار بنیان‌های فلسفی جامعه‌شناسی تاریخی به این مهم پرداخته است که این شاخه از علوم اجتماعی را در زبان فارسی با یک رویکرد فلسفی باور کند و در خلال این درس گفتار نگرشی انتقادی به ادبیات موجود بیفکند.
جلسه اول– طرح مسئله و تقریر محل نزاع در رابطه با جامعه‌شناسی تاریخی
جلسه دوم– تسلط فیزیک و ریاضی در علوم اجتماعی (قانون، پیشرفت، تجربه)
جلسه سوم– ظهور فلسفه تاریخ (قانون در تاریخ)
جلسه چهارم– بحران فلسفه تاریخ و نقد (قانون، پیشرفت، تجربه) در علوم اجتماعی
جلسه پنجم– ظهور جامعه‌شناسی (اگوست کنت)
جلسه ششم– ظهور مکتب تاریخی جنوب المان (رانکه، ریکرت، دورسن، ویندلباند تولچ)
جلسه هفتم– ماکس وبر کوششی در جامعه‌شناسی تاریخی
جلسه هشتم– سیستم و منظومه، آموزه تعریف و آموزه تکوین
جلسه نهم– مکتب انال – مارک بلوخ و برودل (بین جامعه‌شناسی تاریخی و انسان‌شناسی تاریخی)
جلسه دهم– نوربرت الیاس و روند تمدن
جلسه یازدهم– نقد رویکردهای موسوم به جامعه‌شناسی تاریخی در ایران (کاتوزیان، عباس ولی، جواد طباطبائی و پرویز پیران)
جلسه دوازدهم –چگونه جامعه‌شناسی تاریخی در ایران ممکن است و جمع‌بندی.
این جلسات در دی‌ماه 1390 در انجمن جامعه‌شناسی در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران برگزارشده است.